Το θυμικο του Ελληνα πριν 20 αιωνες

Αποσπασματα επιστολων του συγκλητικου Μενενιου Απιου

στον διάδοχό του Άτίλιο Νάβιο.

(Απο παπυρους που βρεθηκαν στην Όξύρρυγχο της Αιγύπτου, σημερινή πόλη Μπενέζα, κοντα σε μια σαρκοφάγο).

Αναδημοσίευση από το περιοδικο Στερωπις τ. 8 /1992 (πρωτοδημοσιευθηκε στον 'Δαυλο ', Ιουνης 1989)

Πολύτιμες συμβουλες για την θυμικοτητα του Ελληνικου γενους.


Ο Ελληνας είναι πιο εγωιστής από μας, συνεπώς από όλα τα έθνη του κόσμου. Το όνομα του είναι "πάντων χρημάτων μέτρων", κατά το ρητό του Πρωταγόρα. Αδέσμευτο, αυθαίρετο καί ατιθασσο αλλά και αληθινά ελεύθερο ορθώνεται το εγώ των Ελλήνων

Ο Ελληνας έχει πιο αδύνατη μνήμη από μας και γι’ αυτό έχει λιγοτερη συνέχεια στον πολιτικό του βίο. Είναι ανυπόμονος καί κάθε λίγο, μόλις δυσκολέψουν λίγο τα πράγματα, αποφασίζει ριζικές μεταρρυθμίσεις. Θες να σαγηνέψεις την εκκλησία του δήμου σε μία πόλη ελληνική; Πες τους : « Σας υπόσχομαι άλλη γη » . « Θα θεσπίσω νέους νόμους ». Αυτό αρκει, με αυτό χορταίνει ή ανυπομονησία τους, το άψίκορο πάθος τους.

Οί Ελληνες για να κρίνουν αν ένας νόμος είναι δίκαιος, θα τον κρίνουν με το μέτρο της προσωπικής τους περιπτωσης, ακόμη καί όταν υπεύθυνα τον κρίνουν στην εκκλησία ή στο δικαστήριο. Ό Ελληνας ζητα από το νόμο δικαιοσύνη για τη δική του προσωπική περίπτωση. Αν τύχει καί ό νόμος, δίκαιος στην ολότητα του, δεν ταιριάζει στην περίπτωση του, δεν μπορεί αυτό να το παραδεχθει. Δεν δέχεται να θυσιάσει τη δική του περίπτωση. Ετσι είναι οι πολλοί στις πόλεις πού πρόκειται να διοικησεις, έτσι διαφορετικοί, αν όχι από μας, όμως από τους πατέρες μας, πού θεμελίωσαν το μεγαλείο της παλιάς, της αληθινής μας δημοκρατίας

Οσο περνούν οί αιώνες τόσο κι' εμείς καί οί λαοί πού κυβερνούμε γινόμαστε περισσότερο ατομιστές, ωσπου μια μέρα να μαραθούμε όλοι μαζί μέσα στη μόνωση των μικρών εαυτών μας. Νομίζω πώς οί Ελληνες, επάνω στους οποίους εσύ τώρα άρχεις, είναι πρωτοπόροι σ' αυτόν το θανάσιμο κατήφορο

Το ανυπόταχτο σε κάθε πειθαρχία, ή περιφρόνηση των άλλων καί ό φθόνος, ή αρρωστημένη διόγκωση της ατομικότητας, σπρώχνουν σχεδόν τον κάθε Ελληνα να θεωρει τον εαυτό του πρώτο ανάμεσα στους άλλους. Αδιαφορώντας για όλους καί για ολα, παραβλέποντας οτι γίνεται πρίν και οτι γίνεται γύρω του, αρχίζει κάθε φορά από την αρχή καί δεν αμφιβάλλει πώς πορεύεται πρώτος στο δρόμο το σωστό. Ταλαιπωρεί από αιώνες την ελληνική ζωή ή υπέρμετρη εμπιστοσύνη του Ελληνα στην προσωπική του γνώμη καί στις προσωπικές του δυνατότητες.

Αν λειπει κάτι από τους Ελληνες πολιτικούς, δεν είναι ούτε ή δύναμη της σκέψης ούτε ή αγωνιστική διάθεση. Στό χαρακτήρα, στο ήθος φωλιάζει ή αρρώ­στια. Φωλιάζει στην άρνηση τους να δεχθουν να αφανίσουν το άτομο τους για την ευόδωση ενός ομαδικού έργου. Δεν κρίνου­ν ποτέ με δικαιοσύνη τον συναγωνιστή τους καί γι' αυτό δεν υποτάσσονται στην υπεροχή του

Η θέληση τους για ισότητα, άμα την αναλυσεις θα δεις οτι δεν απορρέει από την αγάπη της δικαιοσύνης, αλλά από το φθόνο της υπέρμετρης αξίας. "Μια πού εγώ", λέει ό Ελληνας, "δεν είμαι άξιος να ανεβώ ψηλότερα από σένα, τότε τουλάχιστον και συ να μην ανεβεις από μένα ψηλότερα. Συμβιβάζομαι με την ισότητα"

Ό εγωισμός δεν κάνει τους Ελληνες μόνο καλούς πολίτες στην αγορά, τους κάνει και καλούς στρατιώτες στον πόλεμο. Εχουν αιώνων τρόπαια, πού μέσα στη μνήμη τους γίνονται σα νόμοι άγραφοι καί επιβάλλουν την περιφρόνηση της κακουχίας καί του κινδύνου. Μη συγχεεις τη διάλυση της στρατιωτικής δύναμης πού έχει αφορμή τις εμφύλιες έριδες, με την ατομική γεν­ναιότητα καθώς καί την πολεμική δεξιοτεχνία των Ελλήνων.

Ολα αυτά δεν σου τα λέγω, για να σε κάμω να περιφρονεις τους Ελληνες, απεναντίας σου τα γράφω, για να τους καταλάβεις καί για να τους προσέξεις. Ακόμη καί σήμερα διατηρούν τα ίχνη μερικών αρετών, πού μοιάζουν με τη χόβολη μιας μεγάλης πυρας. Μελετητές της ψυχής των ατόμων καί του όχλου, θα τους δεις να εκτελούν μερικούς θαυμάσιους ελιγμούς, να χα­ράζουν πολιτικά σχέδια περίλαμπρα με μια ευκινησία στη σκέψη τους και με μια γοργότητα στίς αντιδράσεις τους, πού εμείς εδώ ποτέ δε φτάσαμε. Μόνο πού υστερα θα μελαγχολήσεις βλέποντας πώς είναι πια ασήμαντοι οί σκοποί για τους οποίους ξοδεύoνται αυτά τα εξαίσια χαρίσματα



Φαίνεται ότι « από τη χόβολη της μεγά­λης πυρας », όπως λέει προ εικοσι αιώ­νων ο Μενένιος Απιος, ακόμη καί σήμε­ρα διατηρουμε τα ιχνη μερικών αρετών αλλά και κακιών των αρχαίων μας προγό­νων, τις οποίες περιέγραψε με θαυμαστή ένάργεια στις επιστολες του στον Άτίλιο Νάβιο.